نوسینی: توانا حەمە
گەرچی نیچە وەك فەیلەسوف‌و نوسەر‌و شاعیر ناسراوە، بەڵام ئەو خاوەنی كۆمەڵێ شاكاری موزیكی ناوازەیە. نیچە پەیوەندییەكی زۆر بەهێزی لەگەڵ موزیكدا هەبوو، ئەم پەیوەندییە بۆ ساڵی ١٨٥٣و تەمەنی دە ساڵی دەگەڕێتەوە، تا ساڵی ١٨٨٧ بەردەوامی پێدا. ئەلبانی ركوردز كە دانراوەكانی ئەوی بڵاوكردۆتەوە، لە سەر ماڵپەرەكەی نوسی بوو: (بەر لەوەی نیچە شیعر‌و فەلسەفە بئافرێنێ، ئەو موزیكی خوڵقاندووە بە دەرمانی ڕۆحی زانیوە).
نیچە هەمیشە هەستی بەوە دەكرد كە لە موزیكداناندا سەركەوتوو نییە، بۆیە لە كۆتایدا زیاتر ڕووە‌و بواری فەلسەفە ئاراستەی گۆڕی، چونكە ئەو پرسیارانەی كە ئاوەزیدا خولی دەخوارد نەیدەتوانی لە زمانی موزیكدا جێی بكاتەوە‌و ئەوانی دی تێی بگەن، وابزانم تا لە ژیاندا بوو، كەس لەزمانی فەلسەفەكەی‌و زمانی موزیكەكەشی نەگەیشتن. نییچە بە ئومێدی ئەو خەونەی كە لە موزیكدا هەیبوو، هاوڕێیەتیەكی زۆر بەهێزی (ڤاگنەر)دا دروست كرد، لە كتێبی یەكەمیدا باس لەو ساتە زێڕینانە دەكات، كە ژیان دەرفەتی پێداوە لەگەڵ هاوڕێكەی (ڤاگنەر) لە باس لە فەلسەفە‌و موزیك بكەن، ئەو دۆزینەی ئەو بە هاوڕێیەی وای دەزانی ئیدی ئەو لە جێی نیچە خەونە پڕ ئەندێشە قوڵەكانی دێنێتە دی.
دۆزینەوەی سمبول‌و ئەندێشەی قوڵ‌و فەلسەفە، لە دانراوە موزیكیەكانی (ڤاگنەر)دا، ئەو هاوڕێیەتی بەتین تر دەكات، بەڵام ئەم هاوڕێیەتی لە نیوەڕێدا كۆتایی دێت‌و دەگۆڕێت بۆ رق‌و كینەیەكی دوژمنكارانە. كە ئەویش دوای ئەوەی دێت، كە نیچە بە تەواوەتی لە خودی ڤاگنەر‌و موزیكی ڤاگنەر بیری ڤاگنەر‌و ڤاگنەریزم بێ ئومێد دەبێت، بەڕادەیەك بە چوار نامیلكە ئەم ڕق‌و كینەیە دەڕژێت دەڵێت:
(هونەرمەندی ئاستنزم ئەمە گوزارشتەكەیە. لێرەوە گاڵتەو گەپەكە كۆتایی دێت؟ نەخێر، من ناتوانم هەر وەك شایەتحاڵێكی بێ لایەن لێرەدا بوەستم، لە كاتێكدا دەبینم ئەم ئاستنزمە دێت كار بۆ وێرانكردنی تەندروستیمان دەكات، لە سەر‌و ئەمەشەوە كار بۆ وێرانكردنی موزیك دەكات. ئەرێ لە راستیدا ڤاگنەر لەبنەچەدا مرۆڤە؟ ناكرێت هەر خۆی نەخۆشی بێت؟ چونكە كارێكی وا دەكات، دەست بۆ هەرچی دەبات خراپی دەكات، ڤاگنەر موزیكی توشی نەخۆشییەكی كوشندە كردووە).
ئەم پارە میوزیكەی ناو نوسینەكە، (نیتچە) لە ساڵی ١٨٣٦ دا بۆ ئامێری ڤایۆلین‌و پیانۆ، لە ژێر ناوی ( Sylvesternacht) واتە شەوی سەری ساڵی نوێ پارچە موزیكێكی نوسیوە. بەپێی سەرچاوە مێژوویەكان، ئاماژە بەوەدەكرێت، كە نیچە هەستێكی خۆشەویستی تایبەتی بۆ (كۆزما) هاوسەری ڤاگنەر هەبووە، ئەم كارەی هەر بۆ ئەو نوسیوە، بەڵام كاتێك كە كارەی پێشكەش دەكات، تا سەرنجی ڕابكێشێت‌و پێی بڵێ: (من لەیەك كاتدا فەیلەسوف‌و موزیكدانەرم).
بەڵام نیچە پێچەوانەكەی دەبینێت‌و ئەو هیچ گرنگی بە كارەكەی نادات. ئەشێت هەر ئەمە ئەو هۆكار‌و ڕوداوە بوبێت كە نیچە تا كۆتایی تەمەنی (ڕقێكی سەیری بەرامبەر ژن هەبووبێت)، ئەشێت هەر ئەم عەشقە ناكامە بێت هۆكاری ئەو ڕق‌و كینەیەی كە بۆ خودی ڤاگنەریش هەیبوبێت.
ماوەی كارەكە: ١١ خولەك‌و ٧ چركەیە
ناوی كارەكە بە ئەڵمانی: Friedrich Nietzsche – Eine Sylvesternacht, for violin and piano
جگە لە هەندێك وێبسایت فارسی‌و ئینگلیزی‌و سودم لە كتێبی كەیسی ڤاگنەر، نوسینی نیتچە، وەرگێڕان: رێبین رەسول وەرگرتووە.
